Virusni proliv /bolest sluznica goveda
(Bovine viral diarrhea/mucosal disease – BVD)
Virusni proliv goveda i bolest sluznica su dva različita klinička sindroma iste etiologije: uzročnik je virus iz Pestivirus roda, veoma srodan virusima klasične kuge svinja i granične bolesti ovaca. Akutno oboljenje je poznato kao virusni proliv, a bolest sluznica je hronična forma bolesti povezana sa perzistentnim (stalnim) infekcijama.
Klinički simptomi zavise od momenta nastanka infekcije:
– Infekcija negravidnih životinja – sve kategorije goveda su prijemčive, ali se ipak najčešće javlja kod kategorije 8-24 meseci starosti. Nakon inkubacije 5-7 dana, pojavljuje se povišena telesna temperatura i pad broja leukocita, odnosno pad imuniteta. Neke životinje mogu imati proliv, iscedak iz nosa i očiju, erozivni stomatitis, a kod starijih je moguć i pad mleka. Zbog pada imuniteta kod mlađih životinja, mogu se razviti oportunističke infekcije respiratornog i digestivnog trakta.
– Infekcija gravidnih životinja – za razliku od infekcije odraslih životinja koja je uglavnom veoma blaga, infekcija ploda koja nastaje usled prolaska virusa kroz posteljicu može imati veoma ozbiljne posledice. Infekcija u ranom graviditetu (prva trećina) dovodi do embrionalne smrti, uginuća i resorpcije ploda, pa je povađanje jedini vidljiv znak. Infekcija gravidnih krava koja nastane između 80 i 125 dana (druga trećina) graviditeta, usled teških oštećenja ploda, dovodi ili do uginuća ploda (pobačaj) ili rađanja male i slabovitalne teladi. Ovakva telad su perzistentno-stalno inficirana, a usled defektnog imunološkog sistema ne stvaraju antitela i izlučuju virus u velikim količinama u svim telesnim izlučevinama.
Infekcije koje nastanu posle 125. dana (treća trećina) graviditeta ne dovode do oštećenja ploda niti do pobačaja.
– Perzistentna (stalna) infekcija teladi i bolest sluznica – kada se virusni proliv po prvi put pojavi na farmi, rodi se veoma veliki broj perzistentno inficirane teladi od kojih skoro 50% ugine tokom prve godine života usled pojave bolesti sluznica. Najčešći simptomi su povišena telesna temperatura, gubitak apetita, vodenast proliv, iscedak iz nosa, erozivni ili ulcerozni stomatitis, dehidratacija i potpuna slabost koji nakon nekoliko sedmica dovode do uginuća.
Virusni proliv se od farme do farme veoma lako prenosi indirektnim putevima – prevoznim sredstvima zaprljanim urinom, fecesom i drugim izlučevinama. Akutno inficirane životinje prilično neefikasno prenose virus, ali su zbog toga perzistentno inficirana telad “mašine za proizvodnju virusa”. Preživela ženska telad koja su perzistentno inficirana, kasnije rađaju perzistentno inficiranu telad, pa tako nastaje začarani krug širenja i opstanka virusa na farmi.
Uloga bikova u širenju i održavanju virusa je prilično mala pošto oni uglavnom veoma lako prebole infekciju i stvore zaštitna antitela. Zbog bolesti, tokom akutne faze, oni nerado skaču kako za potrebe prirodnog pripusta, tako i za proizvodnju semena, pa su šanse za nastanak infekcije krava ovim putem male. Kod malog broj bikova, nakon akutne faze, nastane stalna infekcija testisa, pa je spermu bikova koji su preboleli virusni proliv potrebno testirati na prisustvo virusa.
U Srbiji se, u skladu sa zakonskom regulativom, bikovi iz centara za veštačko osemenjavanje kao i svako uveženo seme pregledaju na BVD.
Za postavljanje pouzdane dijagnoze, potrebna je laboratorijska potvrda samog uzročnika. Iskorenjivanje ove bolesti je moguće, ali je izuzetno skupo, te se radi kontrole i smanjenja ekonomskih šteta uglavnom pribegava vakcinaciji. Pored komercijalnih vakcina, dostupne su i štalske vakcine.
Autor teksta: Dr sci.vet.med. Vesna Milićević
Naučni institut za veterinarstvo Srbije, Vojvode Toze 14, Beograd